در گفت‌وگو با دکتر فرتاشوند مطرح شد؛ آنچه نیاز به بازبینی دارد، نوع نگاه به پژوهش است/ در دانشگاه نسل جدید، باید نوآوری به صورت بالفعل قابل رویت باشد

با توجه به لزوم بررسی همه‌جانبه و پرداختن به بحث آینده پژوهی به عنوان نقش جدید روابط عمومی‌ در دانشگاه و آنچه در مطلب ضرورت آینده پژوهی و نگاه به آینده به عنوان نقش برجسته روابط عمومی نوین ذکر شد، در خصوص شروط و امکانات لازم جهت حرکت دانشگاه‌ها به سمت آینده پژوهی، زیرساخت‌های پژوهش و آموزش‌های کارآمد و نقش و کارکرد دانشگاه‌ها با دکتر وحید فرتاشوند؛ استاد جوان و پرتلاش رشته طراحی صنعتی دانشگاه الزهرا به گفت‌وگو پرداختیم.
دکتر فرتاشوند، دارای مدرک دکترای مکانیک از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا (س) است. چاپ 3 مقاله بین‌المللی در مجلاتISI ، دو مقاله در مجلات علمی و پژوهشی، 3 مقاله در مجلات علمی – ترویجی و ارائه 16 مقاله در کنفرانس‌های علمی در سطح ملی و بین‌المللی از جمله آثار علمی و فعالیت‌های این استاد فرهیخته است.

علاوه بر نگارش مقالات و فعالیت‌های علمی بین‌المللی، طراحی و ساخت دستگاه تعیین مشخصات استحکامی و خستگی تحت ارتعاشات التراسونیک برای نمونه‌های مینیاتوری و طراحی و ساخت دستگاه فشرده‌سازی محوری سرد پودر با قابلیت اعمال همزمان ارتعاشات فراصوت طولی و شعاعی و ارائه 7 طرح پژوهشی با موضوعات مختلف، از جمله دیگر دستاوردهای علمی ایشان است.

 

آنچه در پی می‌آید مشروح گفت‌وگوی روابط عمومی دانشگاه با این استاد جوان و فرهیخته است.

به عنوان سوال نخست، با توجه به اهمیت و لزوم توجه به آینده پژوهی، لازمه و شرط پرداختن به این امر در دانشگاه‌ها چیست؟
دانشگاه باید تلفیقی از آموزش، پژوهش و فناوری باشد. آینده‌پژوهی مفهومی است که به بررسی اتفاقات آینده با رصد اتفاقات امروز می‌پردازد و دانشی است که قرار است ما را به آینده مطلوب رهنمون سازد. وظیفه جامعه دانشگاهی است تا با بررسی هر آنچه در حوزه علم و فناوری در حال وقوع است، در تمام زمینه‌های علوم اعم از اجتماعی، سیاسی، فنی، فقهی و...، مسیر مناسبی را در اختیار تصمیم‌گیران این حوزه فراهم سازد تا از ایجاد شکاف و عقب‌ماندگی در این زمینه جلوگیری شود. باید نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید استخراج شود و متناسب با آن راهبرد صحیح تهیه شود. پس باید محققان دانشگاهی، به‌روز و دارای قدرت تحلیل مسائل با اشراف بر مطالب امروز باشند. این محققان باید خوراک لازم برای تصمیم‌گیری را در اختیار متولیان امر قرار دهند.
دانشگاه یکی از مراجع اصلی نوآوری است که در دانشگاه نسل جدید، باید این نوآوری به صورت بالفعل یعنی در خدمات، محصول و فرآیند قابل رویت باشد. برای باقی‌ماندن در عرصه نوآوری می‌بایست به مبحث آینده پژوهی توجه شود. باید با به‌روز بودن و حضور در عرصه علمی، از غافلگیری تکنولوژیکی و اجتماعی جلوگیری کرد. باید با آموزش قدرت حل مسئله، ثابت کرد که راه‌حل‌هایی خلاقانه و غیرکلاسیک نیز می‌تواند پیدا و مشکل‌گشا باشند.
البته توجه به این حوزه نباید باعث قربانی شدن، اهداف آموزشی دانشگاه شود. دانشگاه باید به افراد حاضر در آن قدرت تشخیص مشکل، قدرت تصمیم‌گیری، قدرت تصمیم‌سازی و قدرت رهبری مسیر را آموزش دهد.

با توجه به شرایط و نیازهای فعلی جامعه، بنظر شما در حال حاضر نقش و کارکرد دانشگاه‌ها نیاز به بازتعریف دارد؟ به عبارت دیگر، آیا اکنون می‌توان مفهوم مهارت‌افزایی را مهمتر از تولید مفاهیم تئوری در دانشگاه‌ها دانست؟
بحث تئوری پشتوانه مهارت است؛ تا زمانی که از دانشی برخوردار نباشید، نمی‌توانید آن را تبدیل به مهارت کنید؛ حال این دانش تجربی باشد یا تئوری. برای یک ذهن خلاق، آشنایی با علوم زمینه تبدیل آن را به فناوری تبدیل می‌کند. مهارت صرف خالی یعنی اپراتوری کردن ولی وقتی مهارت با دانش تلفیق شود، به شما امکان می‌دهد در زمانی که مشکلی پیش می‌آید یا نه جهت بهبود مسیر، بررسی انجام دهید و بتوانید راهکار ارائه دهید؛ پس دانستن علوم، واجب است و این همان راه‌هایی را می‌گشاید که به تعبیر رهبری انقلاب، راه‌های میانبری را در مقابل ما قرار می‌دهد تا بتوانیم این عقب‌ماندگی را با سرعت بیشتر طی کنیم در غیر این صورت اگر همان مسیر سایر کشورها را برویم و دنباله روی آن‌ها باشیم، در بهترین حالت، همین فاصله حفظ خواهد شد.

پس نقش دانشگاه آموزش این مباحث تئوری است که باید انجام دهد؛ نقش دانشگاه، یاددهی مسیر پژوهش است تا وقتی که مشکلی ایجاد می‌شود، نفر بتواند مسیر رسیدن به راه‌حل را بپیماید و نباید از علوم بنیادین غافل شد که بازدهی آنها، در برخی موارد، در طولانی مدت است و نباید ناامید شد و صرفا به صورت محصول محور به تحقیقات نگاه کرد؛ اگر تحقیقات بنیادین صورت نپذیرد، پیشرفت‌های جهشی در جامعه و صنعت قابل رویت نخواهد بود و وهله سوم تبدیل این علوم به فناوری است؛ برخی علوم جاری، در کشور به فناوری تبدیل نشده که وظیفه محققانی که از علوم کاربردی استفاده می‌کنند، تبدیل آنها به محصول است و در این مسیر حتما زنجیره تبادل مسائل فی مابین کاربران و محققان برقرار باشد که دانشگاه بهترین مسیر است. آنچه به بازبینی نیاز دارد، نوع نگاه به پژوهش است؛ یکبار صرفا پژوهش به منظور ارائه مقاله و امثالهم انجام می‌شود و کاری ابتر است؛ یکبار نه مسیر پیشرو رسیدن به هدفی است که در این مسیر نیز مقالات و ثبت اختراعاتی مستخرج می‌شود، به نظر مهمترین رویه هدف است که چگونه ترسیم شود و اگر صرفا جهت ارائه مقاله بوده، می‌بایست یه تغییر اساسی صورت پذیرد که چه بسیار مسائل جاری جامعه و صنعت که با پژوهش در مورد آنها، هم می‌توان از مشکلی گره‌گشایی کرد و هم می‌توان مقاله ارائه نمود. اینجا همان بحث دانش‌بنیانی مطرح می‌شود که دانشگاه به عنوان یکی از عوامل اصلی در این زمینه است؛ چون به علوم اپراتوری اکثریت مسلط است، آنچه قدرت آفرین و ارزش‌آفرین است، موارد دانشی است که هنوز به طور کامل در جامعه رسوخ نکرده و وظیفه دانشگاه، وارد کردن این علوم به عرصه زندگی اجتماعی و صنعتی است.

 

برای انجام پژوهش و آموزش‌های کارآمد در دانشگاه‌ها به عنوان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در آینده کشور، چه زیرساخت‌‌هایی لازم است؟
آموزش کارآمد، یعنی به طرف مقابل قدرت تجزیه و تحلیل مطلب را منتقل کرد؛ اگر جدول ضرب یاد می‌گیرد، بلد باشد که فردا روزی اعداد خارج از آن جدول را نیز ضرب نماید. پژوهش کارآمد، یعنی این تحقیق در مسیر هدفی انجام گیرد که چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت، قابلیت عرصه به سطح جامعه و صنعت را داشته باشد. پس این موازد زیرساخت‌هایی دارد که ابتدایش فرهنگی است؛ یعنی آدمهایی که در دانشگاه حضور داشته باشند، مشابه سربازانی که در میدان جتگ حاضرند، خود را در جنگ تکنولوژیکی و اجتماعی ببینند و تلاش کنند و یقین داشته باشند که با تلاش به جایگاهی والا خواهند رسید که خداوند فرموده لیس الانسان الا ماسعی. نباید استادی، معلمی، مدرسی به واسطه این که در یک کار شکست خورده، به دیگران هم یاس و ناامیدی تزریق کند، بلکه باید بگوید، من این مسیر را رفتم و جواب نداد؛ شما از مسیر دیگری امتحان کنید.
زیرساخت بعدی مالی است که باید بنیادهایی باشند که تامین مالی این پژوهش‌ها را بر حسب درجه الویت و اهمیت مدیریت نمایند تا پژوهشگر با خاطری آسوده و هزاران بار با یک قوای مشوقه به اجرای پژوهش بپردازد.

زیرساخت بعدی تامین فناوری‌های لازم است که می‌بایست با رصد تکنولوژیکی مانع از بروز شکاف در این زمینه شد.

 

در رشته مکانیک و طراحی صنعتی به عنوان رشته تخصصی شما وضعیت به چه صورت است؟ آیا این رشته نیز همچون سایر رشته‌ها نیازمند تغییرات و بازنگری است؟
قطار علم در حال حرکت است و توقفی ندارد؛ پس برای عقب نماندن باید پویا بود و متناسب با آن تغییرات را دید. مثلا اگر نقشه‌کشی با دست مرسوم بوده، امروز دنیای استفاده از رایانه در نقشه‌کشی است؛ امروز دنیای استفاده از محاسبات رایانه‌ای در طراحی‌ها است؛ این موارد باید به سیلابس‌ها با حفظ محتوای تئوری مطلب به منظور داشتن قدرت تجزیه و تحلیل منتقل شود. باید با تغییر سطوح تکنولوژیکی، این تغییرات به کلاس‌های درس و آزمایشگاه‌ها منتقل شود و این حاصل نمی‌شود مگر اینکه مدرس، خود هم در صحنه میدانی باشد و هم در عرصه علمی خود را به‌روز نگه‌دارد و به اصطلاح از فسیل شدن خود، جلوگیری نماید؛ کما اینکه اگر در این حوزه تلاش مضاعفی انجام ندهد، با توجه به سرعت چندبرابر شدن علم در هر چند سال، این عقب ماندگی قطعی است و راه چاره آن به‌روز نگهداشتن خود از طریق مطالعه و عمل است.